تاب آوری شهر تهران در برابر زلزله، نیازمند نگاه تحول خواهانه است

امیرکیوان صالحی، دبیر “کارگروه افزایش تاب آوری سازه ها در برابر ز،له”، است که حدود ی،ال در کمیته عمران و زیر ساخت شورای اسلامی شهر تهران فعالیت می کند، متن زیر گفتگوی تفصیلی\xa0پایگاه خبری ساختمان آنلاین با ایشان است که به موارد مختلفی درباره فعالیت این کارگروه، راهکارهای تاب آوری سازه ها در برابر ز،له و… پرداخته است.

آقای دکتر یک جمله معروف وجود دارد که می گوید “این ز،له نیست که مردم را از بین می برد، بلکه ساختمان ها و مستحدثات هستند که باعث مرگ و میر می شوند.” اگر موافق هستید بحث مان را از این نقطه آغاز کنیم و اینکه چرا تا این حد میزان نگر، در سطوح مختلف جامعه ما اعم از مردم عادی تا احتمالاً مدیران و مسئولین ارشد درخصوص ز،له با،ت؟\xa0

بله موافقم، گزاره درستی است و همین طور نقطه آغازین خوبی برای بحث ماست. در واقع این جمله، چکیده تجربه بشر در مواجهه با پدیده طبیعی ز،له است. تجربه این مواجهه به ما نشان داده است، در هر نقطه ای از جهان که بصورت درست و اصولی به موضوعات تاثیر گذار و مهم مانند کیفیت ساخت و سازه ها، شریان های حیاتی و … پرداخته شده است، حتی با وجود تعدد و شدت بالای ز،له در آن نقطه از زمین، شاهد کمترین مقدار آسیب و خسارت بوده ایم بطوریکه بعد از وقوع ز،له ی،ی بعد از همان چند ده ث،ه ،زش شدید زمین، زندگی به حالت عادی باز می گردد و در مقابل شاهد این نیز بوده ایم که همان چند ده ث،ه ز،له، منجر به تلفات چند صد هزار نفری و خسارات چند ده میلیارد دلاری و حتی در برخی نقاط، مانند ز،له سال 2010 در کشور هائیتی، منجر به تحت شعاع قرار گرفتن استقلال و حاکمیت یک کشور شده است. پس بسیار بدیهی است که نتیجه بگیریم که ز،له صرفاً یک پدیده طبیعی است و در واقع م،ب بودن، ذات ز،له نیست بلکه نوع عملکرد ماست که تعیین می کند ز،له م،ب باشد یا نباشد.

در خصوص نگر، موجود در جامعه در بحث ز،له، ابتدا به جایگاه پدیده ز،له در بین سایر پدیده ها می پردازم. بدین صورت که کشور ما در معرض پدیده های طبیعی و تهدیدات مختلف و متنوعی مانند سیل، طوفان، فرونشست زمین، آتش سوزی و … قرار دارد، اما هیچ یک از این پدیده های محتمل قادر نیستند تاب آوری کلی یک جامعه را به چالش بکشند و فقط ممکن است تاب آوری موضعی را در بخش ها و یا ،مت هایی از جامعه مختل کنند، اما اصلاً اغراق آمیز نیست که بگوییم پدیده ز،له در کنار پدیده ای مثل جنگ تنها پدیده هایی هستند که پتانسیل این را دارند تا تاب آوری کلی یک جامعه را با مخاطره مواجه سازند تا جایی که حتی منجر به فروپاشی استقلال یک جامعه شوند مانند تجربه ای که درخصوص ز،له در کشور هائیتی به آن اشاره کردم.با درک جایگاه و اهمیت پدیده ز،له و پیامدهای محتمل آن، قابل فهم است که نگر، در یک سطح معین و مشخص، کاملاً معقول و منطقی باشد، حتی کشور ژاپن نیز که زیر ساخت های قدرتمندی در مواجهه با ز،له دارد از این سطح از نگر، مستثنی نیست که البته این بر می گردد به ماهیت احتمالاتی ز،له و عدم قطعیت های بسیار زیادی که موجود هستند که بحث درخصوص آن ها در حوزه تخصصی مهندسی ز،له و خارج از حوصله این جلسه است، اما این سطح شدید از نگر، که در جامعه ما وجود دارد، احساسی است که ناشی از عملکرد نادرست و غیر اصولی مدیران در حوزه های مختلف مرتبط به موضوع ز،له طی سالیان متمادی در کشورمان است و در واقع این شدت نگر، شاید بیانگر آگاهی ما از عملکرد نامطلوب مدیران و یا شاید حتی عدم درک صحیح و واقعی در صورت رخداد این حادثه و اتفاقات ناگوار پس از وقوع ز،له است.

یک نکته جالب در صحبت های شما وجود داشت و آن اینکه یک تمایز دقیق بین پدیده های طبیعی و م،ب مطرح کردید، به نظر می رسد کشور ژاپن مصداق من،ی برای این نوع نگاه به پدیده ز،له باشد زیرا علی رغم تعدد و شدت بالای ز،له ها در این کشور، نگاه به ز،له به ،وان یک پدیده طبیعی است و نه م،ب. دلیل موفقیت کشور ژاپن چیست؟ آیا امکان دارد بتو،م همتراز با کشورهای پیشرو در این موضوع حرکت کنیم؟\xa0

بله مصداق درستی از این موضوع را بیان کردید. کشور ژاپن یکی از موفق ترین کشورها در مواجهه با پدیده ز،له بوده است. اما اینکه بخواهیم در پاسخ به علت این موفقیت صرفاً به یک دلیل اشاره کنیم ، کار بسیار چالش برانگیزی خواهد بود زیرا مجموعه ای از دلایل در ابعاد مختلف منجر به دست یابی به این سطح از آمادگی در مواجهه با یک پدیده تاثیرگذار در مقیاس وسیع، مانند پدیده ز،له است، به طوریکه وا کاوی و بررسی دلایل آن، موضوع یک تحقیق و مطالعه تفصیلی و گسترده است. اما اگر بخواهم به اختصار و به صورت تیتر وار به برخی از مهمترین دلایل آن بپردازم، مایلم در ابتدا از بُعد فرهنگی به آن بنگریم که به نظر بنده ریشه ای ترین دلیل از مجموعه دلایل موجود است.در واقع، فرهنگِ هماهنگی و همبستگی در جامعه ژاپن که در دنیا معروف و مشهور است و پایه ریزی و گسترش این فرهنگ از مدارس کشور ژاپن، با اِعمال روش های منحصر به فرد در امر آموزش و پرورش دانش آموزان ژاپنی میسر شده است. همین امر از مهمترین دلایل موفقیت کشور ژاپن در رشد و توسعه این کشور در ابعاد مختلف علمی، صنعتی، اقتصادی و… است که در واقع موفقیت در نحوه مواجهه با پدیده ز،له نیز متاثر از رشد و توسعه این کشور است. اگر بخواهیم به تاثیرات مطلوب ناشی از فرهنگ این جامعه در بحث ز،له اشاراتی داشته باشیم، بایستی به موضوع مانورهای مکرر و موثر ز،له که با استقبال و نگاه جدی مردم همراه است و منجر به آمادگی بالای آنها قبل از وقوع ز،له می شود و یا هماهنگی بسیار من، در یک سطح پیشرفته در بین سازمان ها و نهادهای مختلف جهت مدیریت بحران و امداد رس، پس از وقوع ز،له اشاره کنیم. بطوریکه شاهد کمترین اختلال و عدم هماهنگی هستیم که این یک امر بسیار مهم و پایه ای است که ناشی از فرهنگ آن جامعه می باشد.پس از مسائل فرهنگی، اگر بخواهیم به دلایل دیگری اشاره کنیم، دلایلی همچون ضوابط بسیار سختگیرانۀ این کشور در خصوص طراحی و ساخت سازه ها و فرآیند کنترل کیفیت کاملاً موثر و دقیق را در کنار به کارگیری تج،ات نوین استهلاک انرژی مانند میراگرها و سیستم های موثر مانند جدا سازه های ،زه ای و همین طور اقدامات موثر در سایر حوزه ها مانند شریان های حیاتی و… را، از عوامل موفقیت این کشور در برخورد با پدیده ز،له می دانم.امادر پاسخ به این ،مت از سوال شما که آیا ما می تو،م به چنین سطحی از آمادگی در برابر ز،له برسیم، بایستی عرض کنم که در کوتاه مدت و میان مدت، پاسخ بنده خیر است، اما اگر به شکل اصولی و من، برنامه ریزی و اقدام کنیم و از مسیر برنامه های کوتاه و میان مدت عبور کنیم، بسیار خوشبین هستم که در بلند مدت به این مهم دست یابیم.

لطفا یک توضیح کلی درخصوص هدف از تشکیل کارگروه افزایش تاب آوری سازه ها در برابر ز،له که حدود یک سال در کمیته عمران و زیر ساخت شورای اسلامی شهر راه اندازی شده است بفرمایید.

برای پاسخ به این سوال، در ابتدا بایستی بصورت دقیق مفهوم تاب آوری را واکاوی کنیم و سپس م،ومات دستیابی به سطح مطلوبی از تاب آوری را مورد بررسی قرار دهیم، تعریف ساده و پذیرفته شده برای تاب آوری، افزایش سطوح آمادگی ، هماهنگی، پایداری و بازیابی سریع ،ابی ها در رویارویی با حملات عمدی، تهدیدات و پدیده های طبیعی است. با توجه به اندر کنش مستقیم و غیرمستقیم مولفه ها و موارد تاثیرگذار مانند استحکام ساختمان ها، شریان های حیاتی، شبکه راه های اضطراری، عملیات امداد و نجات، مراکز درم، و… ، برای دست یابی به مولفه های مهم موجود در تعریف فوق الذکر از تاب آوری، ناگزیر به این هستیم که به این موضوع بصورت یک موضوع سیستمی بنگریم و در واقع یک شهر را بصورت یک سیستم متشکل از اجزای تاثیرگذار در این بحث که به اختصار به آنها اشاره کردم، در نظر بگیریم. طی سالیان گذشته درخصوص موضوع ز،له، سازمان ها و نهادهای مختلفی به فراخور حوزه مسئولیتی خود اقداماتی را در این راستا انجام داده اند که البته دست یکایک این عزیزان را هم می فشاریم اما لازم است که یکبار و در یک نقطه بایستیم و به پشت سر خود نگاه بیندازیم و ببینیم که چقدر این اقدامات و کارها موثر واقع شده اند. از خود بپرسیم سال ها زمان و میلیاردها تومان هزینه و… را صرف کرده ایم، ولی آیا در نقطه مطلوبی ایستاده ایم؟ که در واقع پاسخ روشن است، خیر. در نقطه مطلوب که نیستاده ایم به کنار، فرسنگ ها فاصله با این نقطه مطلوب داریم که اگر اینطور نبود نتایج گزارشات و پژوهش های خودِ این عزیزان اقرار به خسارات مالی و تلفات ج، در سطح وسیع و گسترده نمی کرد. در اینجا قصد محاکمه هیچ شخص یا سازم، را نداریم بلکه نگاهمان رو به جلوست و می خواهیم هر چه سریعتر از این مرحلۀ اتلاف زمان و منابع عبور کرده و با یک نگاه جامع و سیستماتیک با این موضوع برخورد کنیم و با استفاده از دانش و تجربه نخبگان مهندسی ز،له در سطح دانشگاه های برتر کشور به سرعت خلاء های موجود را پوشش دهیم.با توجه به وجود سازمان ها و نهادهای مختلف که در خصوص موضوع ز،له فعالیت می کنند، البته یک سوالی که به ذهن متبادر می شود، این است که چرا این کارگروه در داخل شورای شهر و شهرداری تشکیل شده است آیا بهتر نبود که در ذیل یکی از همان سازمان ها و یا نهادهای موجود شکل می گرفت؟ آیا شائبه موازی کاری در این حوزه مطرح نمی شود؟

ضرورت تشکیل کارگروه ذیل مجموعه شورای شهر و شهرداری تهران، در توضیحاتی که بابت سوال قبلی شما در خصوص اه، تشکیل این کارگروه عرض کردم، مستتر است. در واقع برای موفقیت در رسیدن به اه، ذکر شده، ناگزیر هستیم که به شهر تهران به ،وان یک سیستم یکپارچه نگاه کنیم و این جامعیت در نوع نگاه به این موضوع ایجاب می کند، نهادی که به ،وان متولی این موضوع مطرح می شود قادر باشد به همه ابعاد مورد نیاز بصورت پر قدرت ورود پیدا کند، به ،وان مثال اگر صرفاً یک سازمان، نهاد یا معاونت متولی امر باشد، قادر نخواهد بود تا الباقی سازمان ها یا نهادهای مرتبط و موثر در این امر را که از نظر اعتبار و جایگاه در مرتبه بالاتری نسبت به سازمان متولی قرار دارند، پاسخگو کند و این موضوعی است که طی آسیب شناسی های صورت گرفته یکی از مهمترین دلایل عدم موفقیت طرح ها و برنامه ها طی سالیان گذشته تاکنون بوده است و اگر ما نخواهیم مثل گذشته با این موضوع برخورد کنیم و در واقع از تجارب قبلی پُلی برای موفقیت های آتی بسازیم، ناگزیر به تغییر استراتژی در نحوه مواجهه با موضوع هستیم و از مهمترین این تغییرات بحث مطرح ، یک متولی واحد برای ز،له شهر تهران است که از قدرت و اعتبار و جایگاه مقتضی برخوردار باشد و بتواند فعل یا ، ادارات، سازمان ها یا نهادهای مرتبط و موثر را مطابق با یک برنامه اجرایی و نظارتی مدون ارزیابی کرده و در صورت نیاز، تغییرات لازم را جهت نیل به اه، از پیش تعیین شده در آنها اعمال کند.در واقع این کارگروه قصد ندارد فعالیت سایر سازمان ها و نهادها در ارتباط با موضوع ز،له را تعطیل و یا متوقف کند و خود را به ،وان یگانه نهاد موجود و فعال در این عرصه معرفی کند، خیر، اصلاً بدین شکل نیست و این نگاه کاملاً در تضاد با موضوع تاب آوری است. بلکه اساس کار این کارگروه زدودن واگرایی هایی موجود در عرصه های برنامه ریزی، اجرا و نظارت بین سازمان ها و نهادهای مختلف و ایجاد یک همگرایی هدفمند به شکل کاملاً نتیجه محور است. لذا درک اهمیت و ضرورت اتخاذ چنین استراتژی کاملاً بدیهی می سازد که متولی چنین امر خطیری در سایه مجموعه شورای شهر و شهرداری تهران ، قابلیت بروز و ظهور می یابد تا بتواند جهت دست یابی به اه،، موثر واقع شود. در غیر اینصورت همانند این است که راه ناکام گذشته را مجدداً ادامه می دهیم.نکته بعدی در مورد ،وم ایجاد این کارگروه در شورای شهر و شهرداری تهران این است که دقیقاً یکی از مهمترین ،وجی های تصمیمات تاب آوری، بهسازی و مقاوم سازی ساختمان های مخصوصا مس، است.\xa0 سازه هایی که در بافت های فرسوده قرار ندارند ولی ناپایدار هستند. ی،ی ا،ر سازه های شهر تهران که شاید من و شما هم ،ن آنها باشیم و به تعبیر یکی از اساتید مثل مین های خنثی نشده هستند و جمعیتی حدود هفت میلیون نفر در تهران ،ن این سازه ها هستند. لذا این صرفاً شورا و شهرداری هستند که پس از احصا نتایج در این کارگروه میتوانند با اعمال قو،ن و ضوابط کار آمد برای عموم مردم اقدام به افزایش تاب آوری شهر تهران کنند. باید تصمیمات سخت گرفته شود و شاید نیاز باشد نوع نگاه به شهرسازی در شهر تهران از « معماری محور» به « سازه محور» تغییر کند. البته همانطور که عرض شد با در نظر گرفتن انتفاع مردم که جزئیات این تحلیل ها پیچیده هستند و هم اکنون در دست مطالعه و انجام است.

لطفاً درخصوص اعضاء، برنامه ها و شیوه ادامه کار این کارگروه توضیحاتی را ارائه بفرمایید؟

در فاز اول، جلسات اولیه کارگروه با حضور کارشناسان مهندسی ز،له از ی،ال قبل، در حدود 4 ماه پیش از وقوع ز،له ،یه و سوریه، و با هدف تحقیق و بررسی اقدامات لازم در این حوزه شکل گرفت که علاوه بر آشنایی ما با زوایای مختلف این موضوع، منجر به پیشنهاد یک برنامه اولیه با اولویت بندی اقدامات ضروری و لازم الاجرا در بازه های زم، کوتاه، میان و بلند مدت شد. در فاز دوم، جهت بهره مندی از توان و ظرفیت علمی کلیه نخبگان مهندسی ز،له در سطح شهر تهران، با مطالعه سوابق علمی و فعالیت های پژوهشی اساتید گرانقدر در این حوزه، اقدامات لازم جهت دعوت از این عزیزان و برگزاری جلسات حضوری صورت گرفت. با توجه به ،رت اساتید محترم و ضرورت شنیدن سخنان تک تک این عزیزان، مقرر شد که طی چندین جلسه، و در هر جلسه میزبان تعداد محدودی از این بزرگواران باشیم تا نظرات فنی و تخصصی و اقدامات عاجلی را که جهت افزایش تاب آوری شهر تهران در برابر ز،له لازم می دانند، دریافت کنیم و ضمناً ارزیابی این عزیزان را از برنامه اولیه و پیشنهادی مطرح شده در فاز اول جویا شویم. تاکنون جلسات خوبی از این سلسله نشست ها برگزار شده و پیش بینی مان این است که حدا،ر تا پایان شهریور ماه این جلسات را به پایان برس،م.فاز سوم، فاز تشکیل کارگروه نهایی است. این کارگروه با حضور اساتید منتخب از میان کلیه اساتید دعوت شده، مدیران و مسئولین شهریِ متخصص تکمیل می شود، بطوریکه ،وجی جلسات ما در فاز سوم، تدوین کلیات نقشه راه شامل اقدامات لازم و ضروری جهت افزایش تاب آوری شهر تهران در برابر ز،له است و همچنین با مشخص شدن حدود و ثغور فعالیت های پیش روی کارگروه، امکان پیش بینی و تخصیص منابع لازم به آن میسر خواهد شد.در نهایت در فاز چهارم، کارگروه مطابق با نقشه راه تدوین شده، شروع به کار کرده تا جزئیات فنی و اجرایی و مدیریتی اقدامات موثر با انجام توأماً مطالعات و پژوهش های آکادمیک توسط اساتید مهندسی ز،له در کنار تعیین جزئیات اقدامات مدیریتی موضوعات مطرح شده توسط مدیران و مسئولین عضو کارگروه بصورت کاملاً درهم تنیده و با در نظر گرفتن مباحث علمی و آکادمیک با مباحث حقوقی و مدیریت شهری، به صورت شفاف و روشن طی یک برنامه کاربردی و با قابلیت اجرایی و امکان نظارت و پیگیری مجدانه تدوین و مراحل تصویب و ابلاغ و سایر تشریفات قانونی آن طی شود تا انشاءالله بتواند حرکتی موثر و چابک در افزایش تاب آوری شهر تهران شود. در پایان باید اشاره کنم که شهر تهران مرکزی تاثیرگذار نه فقط در کشور بلکه در کل منطقه است. اگر همانطور که سالهاست با فرض وقوع احتمالی جنگ، نگرش افزایش توان دفاعی کشور به شکل یک ضرورت در یگان های نظامی و غیر نظامی، صورت می پذیرد، به وقوع ز،له (که نه یک احتمال بلکه قطعی الوقوع است) نظاره نکنیم قطعاً با یک اتفاق بسیار ناگوار مواجه می شویم. اتفاقی بسیار بزرگتر از جنگ ها بدلیل اینکه ز،له در بازه زم، بسیار کوتاه و با سطح ت،یب بسیار بالا در همه ابعاد ساختمان ها، شریانها و… را تحت تاثیر قرار می دهد. لذا از همه مسئولین عالی رتبه کشور درخواست نگاهی نو و تحول خواهانه در مورد افزایش تاب آوری شهر تهران را دارم تا انشاءالله به ،وان الگویی ایده آل برای سایر شهرها و حتی کشورهای دیگر محسوب شود.

گفتگو از لیلا درخشان

\xa0

<،on type="،on" id="copy-post-url" cl،="،on">لینک کوتاه لینک کپی شد.